จิ้งจอกผู้หยิ่งในความเก่งของตนดูถูกนากที่ว่ายน้ำจับปลา จนวันหนึ่งมันเผลอตกน้ำและถูกนากช่วยไว้ จิ้งจอกจึงตระหนักว่า ทุกชีวิตมีความสามารถต่างกัน การยอมรับผู้อื่นคือสิ่งที่ทำให้โลกนี้งดงามและอยู่ร่วมกันได้อย่างมีความสุข

วาฬยักษ์เคยหัวเราะเยาะนกกระจอกน้อยว่าไร้ค่า แต่เมื่อวาฬติดตาข่ายและสิ้นหวัง นกกระจอกก็มาช่วยกัดเชือกจนวาฬรอดชีวิต วาฬจึงได้เรียนรู้ว่า ความช่วยเหลือจากผู้เล็กน้อยก็มีค่ามหาศาล และทุกชีวิตมีคุณค่าในแบบของมันเอง

ในป่าใหญ่ ลิงเจ้าเล่ห์อาสาแบ่งมะม่วงให้เพื่อน ๆ แต่กลับโกงเอาลูกใหญ่ไว้เอง จนถูกกวางหนุ่มจับได้และถูกตักเตือน ลิงสำนึกผิด คืนมะม่วงและขอโทษเพื่อน ๆ สุดท้ายทุกตัวได้เรียนรู้ว่าความซื่อสัตย์สำคัญกว่าความฉลาดที่ใช้ไปในทางคดโกง

ครอบครัวของภูมิและภีมเชิญครอบครัวน้าตาลมาทานข้าวเย็นด้วย แต่ระหว่างมื้ออาหารน้องภูมิเคี้ยวเสียงดังและพูดขณะกิน ทำให้บรรยากาศไม่ดีนัก คุณพ่อคุณแม่จึงสอนด้วยความอ่อนโยนให้น้องภูมิรู้จักมารยาทที่ถูกต้อง เขาจึงปรับตัวใหม่ และทำให้ทุกคนรับประทานอาหารร่วมกันได้อย่างมีความสุข

งูพิษชอบกัดสัตว์เล็กเพื่อความสนุก ทั้งที่เคยถูกเตือนว่าวันหนึ่งพิษจะย้อนกลับมาสู่ตนเอง วันหนึ่งงูคิดจะทำร้ายแมงป่อง แต่กลับถูกแมงป่องแทงด้วยพิษร้ายจนเจ็บปวดสาหัส สุดท้ายมันได้เรียนรู้ว่า การทำร้ายผู้อื่นย่อมทำให้ตนเองต้องรับผลลัพธ์อันเจ็บปวดเช่นกัน

กระรอกน้อยเก็บลูกโอ๊กไว้สองกอง แต่มัวแต่กินกองใกล้จนลืมดูแลกองไกล พอฤดูหนาวมาถึง กองแรกหมด และกองที่สองถูกหิมะทับจนใช้ไม่ได้ สุดท้ายเจ้ากระรอกน้อยต้องลำบากเพราะละเลยสิ่งสำคัญ นิทานนี้สอนว่า เมื่อเราได้สิ่งหนึ่งแล้ว อย่าลืมอีกสิ่งหนึ่งที่สำคัญไม่แพ้กัน

นกกระจอกชอบพูดล้อเลียนนกพิราบโดยไม่คิด ทำให้เพื่อนเสียใจ จนไปขอคำปรึกษาจากนกฮูก นกฮูกสอนด้วยการให้โยนขนนกขึ้นฟ้า แล้วชี้ให้เห็นว่าคำพูดก็เหมือนขนนกที่ปลิวไปแล้วไม่อาจเก็บกลับคืนได้ นกกระจอกจึงสำนึกผิดและขอโทษเพื่อน พร้อมตั้งใจว่าจะคิดก่อนพูดเสมอ

เสือดาวเข้าใจผิดว่าลิงกำลังหัวเราะเยาะตน จึงเกือบใช้กำลัง แต่โชคดีที่นกฮูกมาห้ามและเตือนให้ใช้เหตุผลก่อนใช้อารมณ์ เมื่อได้ฟังเรื่องจริง เสือดาวก็รู้ว่าตนเข้าใจผิด เรื่องนี้สอนให้เราอย่าด่วนตัดสินผู้อื่นเพียงเพราะความโกรธ แต่ควรใช้ความคิดพิจารณาให้รอบคอบก่อน

ลุงสิงห์ ชายผู้ผลัดวันซ่อมรั้วหลังบ้านแม้เพื่อนจะเตือน จนเมื่อพายุพัดรั้วพังและวัวคู่ใจหลุดหายไป เขาจึงได้เรียนรู้ว่า การประมาทในเรื่องเล็ก ๆ อาจทำให้สูญเสียสิ่งใหญ่ในชีวิต นิทานนี้เตือนใจให้เราดูแลและแก้ปัญหาแต่เนิ่น ๆ ก่อนจะสายเกินไป

บทความนี้เป็นคู่มือสำหรับผู้ปกครองในการเลือกนิทานให้เหมาะสมกับสถานการณ์ต่าง ๆ ที่เด็กกำลังเผชิญ โดยจะแนะนำนิทานที่เหมาะสมสำหรับแต่ละปัญหา เช่น เมื่อเด็กมีพฤติกรรมเห็นแก่ตัว, รู้สึกท้อแท้, หรือต้องเผชิญกับความกลัวและการเปลี่ยนแปลง พร้อมอธิบายแก่นของเรื่องเพื่อใช้เป็นเครื่องมือในการสอนและสร้างความเข้าใจให้แก่เด็ก นิทานที่แนะนำ ได้แก่ "สิงโตกับหมูป่า", "เต่ากับกระต่าย", และ "หนูเมืองกับหนูชนบท" เป็นต้น

ในบ้านหนึ่งหลัง หรือแม้แต่ในสังคมใบหนึ่ง การอยู่ร่วมกันอย่างสงบสุขไม่ได้เกิดจากการกระทำใหญ่โต แต่เกิดจากความเข้าใจเล็ก ๆ ที่ส่งผ่านการกระทำเล็กน้อยอย่างมีความหมาย เมื่อเราหยิบจับสิ่งใด คิดถึงใจคนที่ต้องรับต่อสักนิด ก็เท่ากับเราได้พูดคำว่า “ขอบคุณ” ออกไปแล้ว โดยไม่ต้องใช้คำพูดเลยแม้แต่น้อย

บทเรียนจากเรื่องเล่าเล็ก ๆ ภายในครอบครัวนี้จึงเตือนใจเราให้ระมัดระวังทั้งการกระทำและความคิด เพราะทุกการกระทำ...มีผลเสมอ และ “ผลของกรรม” นั้นไม่มีใครหลีกพ้นได้ ไม่ว่าจะในชาติใดหรือเวลาใดก็ตาม การล่วงเกินคนดีมีศีลธรรมยิ่งเป็นสิ่งที่ส่งผลรุนแรง โดยเฉพาะเมื่อผู้ถูกกระทำคือผู้มีพระคุณหรือพระอริยบุคคล